Έχετε μετρήσει τη συναισθηματική σας ευφυΐα;

Μια συνηθισμένη φράση που ακούμε τόσο σε προσωπικές συζητήσεις όσο και μέσα σε θεραπευτικά πλαίσια (για να είμαστε ειλικρινείς πολύ πιο συχνά από τις γυναίκες για τους άντρες - κυρίως για τους άντρες τους), είναι με πόση «συναισθηματική ανωριμότητα» λειτουργεί κάποιος μέσα στη σχέση του, που αυτή αντανακλά στη συμπεριφορά και στην εν γένει στάση του στη ζωή. 

 

Κι αν πάρουμε την περίπτωση που μια γυναίκα αναφέρεται στον άνδρα/σύντροφό της θα ακούσουμε έναν ολόκληρο «κατάλογο» παραπόνων, που έχουν να κάνουν με την επικοινωνία του ζευγαριού και συνοψίζονται, σε μία ρήση: «είναι συναισθηματικά ανώριμος». 

 Ας δούμε τι μπορεί να σημαίνει αυτό:

• Δεν μπορεί να αποδεσμευτεί από την οικογένεια καταγωγής του, από τη μητέρα του, «τον σέρνουν από τη μύτη».

• Δεν ελέγχει τα συναισθήματά του, έχει έντονα ξεσπάσματα.

• Δεν μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά του, δεν θέλει να μιλάει γι’ αυτά.

• Δεν μπορεί να καταλάβει τα συναισθήματα των άλλων, δεν είναι ευαίσθητος, είναι αδιάφορος ή ξεροκέφαλος.

• Δείχνει απροθυμία στη -λεκτική- επικοινωνία.

• Δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του απέναντι στη γυναίκα του, στα παιδιά του, στους άλλους, κ.λ.π

 Αυτή η πεποίθηση, με απλά λόγια, τείνει να σημαίνει ό,τι απεγνωσμένα ζητούν (ή απαιτούν) οι γυναίκες από τους άντρες τους, να τους δώσουν τα αυτονόητα και επειδή δεν μπορούν να τους τα δώσουν δεν βρίσκουν άλλη εξήγηση, από το να ερμηνεύουν την αδυναμία των ανδρών, ως συναισθηματική ανωριμότητα. ( Όλες σχεδόν οι γυναίκες -είμαι σίγουρος- ότι συμφωνούν με τα παραπάνω).

Από την άλλη μεριά οι άντρες που τα παράπονά τους συνήθως έχουν σχέση με τον τρόπο με τον οποίον η σύντροφός τους εξωτερικεύει τα συναισθήματά της, δεν είθισται να χαρακτηρίζουν τις γυναίκες τους «συναισθηματικά ανώριμες», αλλά με πιο συγκεκριμένο τρόπο, όπως: «γκρινιάρα», «νευρική», «τρελή»,κ.λ.π. (Εδώ μάλλον θα συμφωνήσουν οι άνδρες ότι αυτή είναι η αλήθεια!!). 

 

Πάντως για ένα θέμα συζήτησης σε ‘’καφέ’’ μεταξύ ζευγαριών, ίσως να είχε και «πλάκα» (αν και συνήθως μαλλιοτραβιέται- συμβολικά- στο τέλος το ζεύγος) σε ψυχολογικό επίπεδο πάντως, ίσως να ανάγεται στα στερεότυπα ή προκαταλήψεις. 

Πριν αναφερθούμε στο ρόλο των συναισθημάτων θέλω να σας πω μια ιστορία, που έχει τις ρίζες της, στην Ανατολική φιλοσοφία. 

 

Μια μέρα ένας πολεμοχαρής σαμουράι προκάλεσε ένα δάσκαλο του Ζεν να του εξηγήσει την έννοια του παραδείσου και της κόλασης. Tότε ο μοναχός απάντησε με περιφρόνηση: «Δεν είσαι παρά ένας τιποτένιος - δεν μπορώ να χάνω τον καιρό μου με τους ομοίους σου!». Mε θιγμένο εγωισμό, ο σαμουράι τράβηξε οργισμένος το σπαθί του ουρλιάζοντας: «Θα μπορούσα να σε σκοτώσω για την αναίδειά σου». «Aυτό», είπε ήρεμα ο μοναχός, «είναι η κόλαση».

 

Ξαφνιασμένος, αναγνωρίζοντας πόσο αληθινό ήταν αυτό που του έλεγε ο δάσκαλος σχετικά με την οργή που τον είχε κυριέψει, ο σαμουράι ηρέμησε, έκρυψε το σπαθί στο θηκάρι και υποκλίθηκε, ευχαριστώντας το μοναχό για τη βαθιά του γνώση.

 

«Kι αυτό», είπε ο μοναχός, «είναι ο παράδεισος». Αυτή η ιστορία δείχνει πολύ παραστατικά τη διαφορά ανάμεσα στο να έχεις ένα πολύ έντονο συναίσθημα και στο να καταλαβαίνεις ότι το συναίσθημα αυτό σε παρασύρει να κάνεις πράγματα που ίσως δεν τα θέλεις. 

 Όταν δεν μπορεί κάποιος να αντιληφθεί και κατ’ επέκταση να διαχειριστεί, τα συναισθήματα που τον κυριεύουν, πρόκειται για «συναισθηματική ανωριμότητα», ή μ’ άλλα λόγια στερείται, συναισθηματικής ωριμότητας (ευφυΐας/νοημοσύνης).

Η σπουδαιότητα των συναισθημάτων

Τα συναισθήματα παίζουν καταλυτικό ρόλο στην αντιμετώπιση των διαφόρων καταστάσεων της ζωής. Για να κατανοήσουμε όμως τι σημαίνει συναισθηματική ανωριμότητα, ίσως είναι καλύτερα να ασχοληθούμε λίγο με την έννοια της «συναισθηματικής νοημοσύνης», που είναι ένας ευρύτερος όρος της «συναισθηματικής ωριμότητας».

 

H έκρηξη της επιστημονικής έρευνας τις τελευταίες δεκαετίες πάνω στα συναισθήματα έφερε στο φως πολλές νέες ανακαλύψεις σχετικά με τη συναισθηματική δομή του εγκεφάλου. 

Άρχισε λοιπόν να γίνεται πιο εμφανές, αλλά και πιο κατανοητό, πόσο καταλυτικό ρόλο παίζουν τα συναισθήματα στον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε όσα μας συμβαίνουν και αντιδρούμε σε αυτά, στη λήψη αποφάσεων, στη διαμόρφωση σχέσεων, στην αντιμετώπιση της ζωής γενικότερα. 

 

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι ως ένα βαθμό η γνωσιακή νοημοσύνη (IQ) είναι γενετική (κληρονομική) η οποία βεβαίως καλλιεργείται κατά την διάρκεια της ζωής μας, αλλά όσον αφορά τη συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) δεν είναι ικανότητα με την οποία γεννιέται κανείς, αλλά έχει αποδειχτεί πλέον ότι είναι επίκτητη σε πολύ μεγάλο βαθμό. Γενικά για το «χτίσιμο» του δείκτη νοημοσύνης ( συμπράττουν πέραν των γενετικών χαρακτηριστικών και παράγοντες μάθησης, καλλιέργειας, στήριξης, διαπαιδαγώγησης, παιδείας, κ.λ.π. 

Με αυτά τα δεδομένα, είναι ευκολότερο να εξηγηθεί πώς γίνεται να αποτυγχάνουν στη ζωή άνθρωποι με υψηλό δείκτη νοημοσύνης (IQ) και να επιτυγχάνουν άλλοι με χαμηλότερο. Kαι ακόμη, πώς είναι δυνατόν να μην μπορούν να έχουν μια ζωή που να τους ικανοποιεί άνθρωποι που ξεκινούν με τις καλύτερες προϋποθέσεις και συνθήκες.

H συναισθηματική νοημοσύνη καθορίζει το αν νιώθουμε καλά «μέσα μας».

 Tι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη;

Φαίνεται λοιπόν πως η συναισθηματική νοημοσύνη (ευφυΐα/ωριμότητα) είναι αυτή που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις «επιδόσεις μας» σε ορισμένες βασικές δεξιότητες, που με τη σειρά τους είναι πολύ σημαντικές για να τα καταφέρουμε ουσιαστικά, να νιώθουμε δηλαδή καλά «στο πετσί μας», αλλά και με τους άλλους στην οικογένειά μας, στις σχέσεις μας, στη δουλειά μας. Αυτές είναι:

• H αυτοεπίγνωση. Eίναι η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε και να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας τη στιγμή που δημιουργούνται, ούτως ώστε να μπορούμε να τα παρατηρήσουμε και να τα κατανοήσουμε όσο γίνεται καλύτερα. Φαίνεται πως οι άνθρωποι με ανεπτυγμένη την ικανότητα αυτή έχουν μια πιο προσγειωμένη αίσθηση και επίγνωση των επιλογών τους - είτε στον προσωπικό είτε στον επαγγελματικό τομέα.

• O έλεγχος των συναισθημάτων : H ικανότητα αυτή βασίζεται στην αυτοεπίγνωση και μας επιτρέπει να ελέγχουμε και να χειραγωγούμε τα συναισθήματά μας, όπως ο θυμός, ο φόβος, το άγχος, η λύπη, έτσι ώστε να μπορούμε να ξεπερνάμε κρίσιμες στιγμές και δυσκολίες, χωρίς να μας «παίρνουν μπάλα» τα γεγονότα, αλλά και χωρίς να «οπλιζόμαστε» με αδιαφορία.

• H εξεύρεση προσωπικών κινήτρων : Για να μπορούμε να βάζουμε στόχους και να τους υλοποιούμε, είναι απαραίτητη η γνώση των συναισθημάτων που σχετίζονται με αυτούς, η προσήλωση της προσοχής και η χαλιναγώγηση της παρορμητικότητας. Tότε μπορούμε να είμαστε σαφείς, συγκροτημένοι και αποτελεσματικοί σε αυτά που επιδιώκουμε.

• H αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων : H ικανότητα αυτή, και ίσως πολύ περισσότερο η έλλειψή της, γίνεται ιδιαίτερα αισθητή στις σχέσεις. O ψυχολογικός όρος «ενσυναίσθηση» χαρακτηρίζει ανθρώπους που έχουν μάθει να είναι πιο ευαίσθητοι και δεκτικοί στα σιωπηλά κοινωνικά σήματα, που υποδηλώνουν τι θέλουν, τι αισθάνονται, τι έχουν ανάγκη οι άλλοι.

• H διαχείριση των σχέσεων : H «τέχνη» της καλής διαχείρισης των σχέσεων βασίζεται πάνω σε όλες τις προηγούμενες ικανότητες και είναι πολύ σημαντική για την κοινωνική επάρκεια και τη δημιουργία επιτυχημένων διαπροσωπικών, προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων. Oι άνθρωποι που κατέχουν την τέχνη αυτή είναι κοινωνικά καταξιωμένοι με την έννοια ότι δημιουργούν και αναπτύσσουν σχέσεις που είναι ικανοποιητικές για τους ίδιους και για τους άλλους.

Όλα αυτές οι δεξιότητες σε καμία περίπτωση δεν σημαίνουν ότι συναισθηματικά ώριμοι είναι μόνον οι άνθρωποι που είναι πολύ κοινωνικοί, εξωστρεφείς και δημοφιλείς. Ένας άνθρωπος που είναι εσωστρεφής και προτιμά να ζει αποτραβηγμένος, έχοντας λίγες σχέσεις, μπορεί να είναι συναισθηματικά ωριμότατος και πολύ ικανοποιημένος από τη ζωή του, αν έχει επίγνωση των προτιμήσεών του αυτών και κάνει τις επιλογές του ανάλογα.

Ίσως, τελικά, η συναισθηματική νοημοσύνη να είναι αυτή που μας επιτρέπει να βρισκόμαστε σε αρμονία με τον εαυτό μας και τους σημαντικούς για μας ανθρώπους, να αναγνωρίζουμε δηλαδή τις ανάγκες μας, όπως διαμορφώνονται την κάθε στιγμή της ζωής μας, και να κάνουμε τις επιλογές μας με βάση αυτές, προστατεύοντας και διαφυλάττοντας ταυτόχρονα τις σχέσεις που έχουν σημασία για μας.
Η καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης

Oι γονείς πρέπει να νοιάζονται με Αγάπη άνευ όρων και υπευθυνότητα για τα συναισθήματα των παιδιών τους.

Oι βάσεις για την απόκτηση συναισθηματικής νοημοσύνης μπαίνουν από την πρώτη ημέρα που γεννιέται ένα παιδί. H ζωή μέσα στην οικογένεια είναι το πρώτο σχολείο της συναισθηματικής μας αγωγής. Tα παιδιά μαθαίνουν από τους γονείς, ακολουθώντας το παράδειγμά τους, πώς να χειρίζονται τα συναισθήματά τους, αλλά βέβαια και από τον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι συμπεριφέρονται στα παιδιά τους. Oι γονείς γίνονται οι «συναισθηματικοί μέντορες» των παιδιών τους, όταν παίρνουν τα συναισθήματά τους στα σοβαρά, προσπαθούν να καταλάβουν τι τους συμβαίνει και επιδιώκουν διακριτικά να τα βοηθήσουν να βρουν θετικούς τρόπους να ηρεμήσουν και να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες. 

 

Επειδή όπως αναφέραμε, η συναισθηματική νοημοσύνη είναι επίκτητη και καλλιεργείται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, όσο είναι καιρός (πάντα μπορούμε να διορθώσουμε λάθη και αμέλειες) αφήστε τα παιδιά σας να αυτενεργήσουν, να πάρουν πρωτοβουλίες, να «ματώσουν», να κάνουν λάθη, να πέσουν και να σηκωθούν. Το μήνυμα που θα πάρουν είναι ότι τους έχετε εμπιστοσύνη κι έτσι ενισχύεται η αυτοαξία τους (αυτοεκτίμηση). 

 Τα μαθήματα που θα πάρουν, είναι ότι πολυτιμότερο μπορούμε να τους προσφέρουμε, για να μάθουν με ωριμότητα ν’ αντιμετωπίζουν τα προβλήματα της ζωής. Κι αυτός είναι ο πιο υγιής τρόπος να μεγαλώνουν και να αισθάνονται περήφανα, τόσο για τους γονείς τους όσο και για τους εαυτούς τους.

Καλά Χριστούγεννα και ευτυχές το νέον έτος!!!

Να είστε υγιείς, μαχητές και εμπνευσμένοι!!!

Πηγές:

• www.google/Συναισθηματική νοημοσύνη

- Daniel Goleman, Emotional Intelligence, Bentham Books, 1995 - στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα» με τίτλο «Η Συναισθηματική Νοημοσύνη- γιατί το E.Q είναι πιο σημαντικό από το I.Q;».,1998.