Ψυχολογία και Επικοινωνία

Θέματα ψυχολογίας, διαπροσωπικές σχέσεις, διαχείριση κρίσης ή πένθους, τεστ προσωπικότητας, κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας, οικογενειακές σχέσεις, θεραπεία ζεύγους, διεύρυνση αυτογνωσίας, θεραπευτική σχέση, θεραπευτικές προσεγγίσεις, ανθρώπινες ιστορίες

Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2015

Ψαρεύοντας….. την απλότητα!!! (Πως βλέπω τη ψυχοθεραπεία!!)

’Στις σχέσεις μου με τους ανθρώπους ανακάλυψα ότι τελικά δε

βοηθά να παριστάνω κάτι που δεν είμαι’’.

(Rogers, 1961)

Είναι απορίας άξιον, πως μερικοί άνθρωποι προσπαθούν- αυθαίρετα πολλές φορές και με επιτακτικό τρόπο- να σου «περάσουν» κάποιες δικές τους ιδέες, με την πεποίθηση ότι αυτά που πρεσβεύουν είναι και η μόνη «αλήθεια».

Διατείνονται ότι θα πρέπει να αισθάνεσαι κι εσύ όπως αυτοί και ότι δεν είναι λογικό ούτε και έξυπνο να κινείσαι όπως έσύ θεωρείς σωστό (αν είναι αντίθετο με τη δική τους οπτική) και μπαίνουν μάλιστα στη διαδικασία να σε κατευθύνουν ή στη καλλίτερη εκδοχή να σε συμβουλέψουν, (πάντα για το καλό σου) για το πώς πρέπει να βλέπεις τα πράγματα.

Σου αραδιάζουν δικές τους εκδοχές για τη ζωή σου και επιμένουν με διάφορους τρόπους «ν’ ανοίξεις τα μάτια σου και να δεις την αλήθεια». Α! και επιπλέον σου λένε ότι δεν ζεις την πραγματικότητα.

Δεν είναι πολύ όμορφα όλα αυτά; Πάντως από μια πλευρά, αν το δούμε με χιούμορ έχει πλάκα, απ’ την άλλη όμως είναι από ενοχλητικό έως εξοργιστικό. Κι όμως είναι ένα συχνό φαινόμενο στις ανθρώπινες σχέσεις.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα απ’ την αρχή. Για ποια αλήθεια μιλάμε; Η αλήθεια ως έκφραση του Λόγου και απόρροια της Λογικής, έχει σχέση με το νου του Ανθρώπου. Αλήθεια (στερητ. α+ λήθω, λανθάνω= ξεφεύγω από την προσοχή κάποιου) είναι η τέλεια γνώση της ουσίας του αντικειμένου ή η απόλυτη συμφωνία με την ουσία της πραγματικότητας.

Κάθε πράγμα ή αντικείμενο περιέχει την αλήθεια του, ανεξάρτητα, αν ο άνθρωπος με τις γνώσεις του, μπορεί ή δεν μπορεί να την προσεγγίσει.

Η Γνώση είναι το μέσο για να συλλάβει κάποιος την αλήθεια. Κι ερχόμαστε στο ζητούμενο. Ο καθένας/μια από εμάς κατέχει τη Γνώση της πραγματικότητας; Και ποιας πραγματικότητας; Της δικής μου ή της δική του; Και καλά, ας πούμε ότι γνωρίζει τον εαυτό του(;), δηλ. έχει εμβαθύνει και έχει διευρύνει την αυτογνωσία του (μια διαδικασία που δεν τελειώνει ποτέ, μέχρι να αφήσουμε αυτόν τον κόσμο), γνωρίζει όμως για τον άλλον;

Ξέρει πως βλέπει τη ζωή και τι θέλει ο άλλος; Ποιες αξίες υπηρετεί και τι ανάγκες προσπαθεί να καλύψει; Εδώ καλά-καλά δεν ξέρουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας και συνεχώς προσπαθούμε ν’ ανακαλύψουμε τις «σκιερές πλευρές» μας και γνωρίζει ένας ξένος για μας;

Και έπειτα ο καθένας από μας είναι μοναδικός, ιδιαίτερος και ανεπανάληπτος, που σημαίνει ότι δεν έχει κανείς το δικαίωμα να επέμβει με οποιοδήποτε τρόπο στην αυτοπραγμάτωση του κάθε προσώπου, γιατί αυτό που θα καταφέρει είναι να το αποπροσανατολίσει και ν’ αναστείλει ή να περιορίσει την εξελικτική του πορεία (τάση πραγμάτωσης), με άλλα λόγια την ανάπτυξή του ως αυτόνομο, δημιουργικό και ελεύθερο άτομο.

Επειδή κάποιες έννοιες ίσως σε κάποιους/ες να μην είναι γνωστές, για την καλύτερη κατανόηση των όσων παρατίθενται στο παρόν άρθρο, ν’ αναφέρουμε συνοπτικά ότι σύμφωνα με την προσωποκεντρική προσέγγιση, τάση πραγμάτωσης είναι «η εγγενής τάση του οργανισμού να αναπτύσσει όλες τις δυνατότητές του, με τρόπο που εξυπηρετεί τη διατήρηση, τη διεύρυνση, τη διαφοροποίηση και ανάπτυξή του και αποτελεί το μοναδικό κίνητρο του οργανισμού, που τον ωθεί να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί στο μέγιστο των δυνατοτήτων του» (Rogers, 1951, 1963).

Πάνω σ’ αυτή την ιδέα θα ήθελα να προσθέσω ότι. την καλλίτερη λύση για τον καθένα μας, σε οποιοδήποτε πρόβλημα, τη ξέρει μόνο ο εαυτός μας και κανείς άλλος. Εμείς πραγματικά γνωρίζουμε (συνήθως δεν ξέρουμε ότι ξέρουμε) τι θα μας γαληνέψει, ποια επιλογή θα μας κάνει να αισθανθούμε περήφανοι, δημιουργικοί και ανεξάρτητοι.

Είναι σύνηθες το φαινόμενο να προσέρχονται στα γραφεία των Ψυχολόγων άνθρωποι, όπου λόγω της ψυχικής αναστάτωσης και πνευματικής σύγχυσης που αισθάνονται, να ζητούν να τους βρει ο θεραπευτής μια άμεση λύση για κάποιο πρόβλημα που τους απασχολεί, να τους απαλλάξει απ’ τον πόνο που τους προκάλεσε ένα γεγονός, σχεδόν εκλιπαρούν (φαίνεται απ’ το βλέμμα που κοιτάζουν κι απ’ την ενέργεια που εκπέμπουν), νοιώθουν ότι η ελπίδα τους είναι ο «άλλος» (πόσο άδικο γι’ αυτούς) και προσδοκούν ότι θα τους απαλλάξει απ’ τη βάσανο της αγωνίας και της θλίψης.

Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί να το κάνει εκτός από τους ίδιους. Αυτοί θα βρουν το μοναπάτι που θα τους απελευθερώσει, που θα τους απαλύνει τον πόνο, που θα τους δείξει ποια επιλογή είναι η καλύτερη για να λύσουν ένα πρόβλημά τους.

Ίσως ν’ ακούγεται σκληρό. Αυτή όμως είναι η αλήθεια, αυτή είναι η ουσία της πραγματικότητας. Μέσα απ’ τη γνώση συναντούμε και αγγίζουμε την αλήθεια. Την αλήθεια μας, την πραγματικότητά μας, τον εαυτό μας. Γι’ αυτό το λόγο μόνο εμείς ξέρουμε για μας.

Παρεμπιπτόντως, όποιος «σοφός», «αυθεντία», «ειδήμων» (συναντάμε πολύ συχνά τέτοιους στη ζωή μας) μας πει, ότι αυτός ξέρει και μπορεί να μας βρει τη λύση για μας, πρώτον δεν ξέρει ότι δεν ξέρει και δεύτερον είναι επικίνδυνος και καλό θα είναι, να απομακρυνθείτε όσο πιο γρήγορα γίνεται.

Δώστε χρόνο στον εαυτό σας, «σκάψτε» βαθιά μέσα σας και να είστε σίγουροι/ες θα βρείτε αυτό που ψάχνετε, θα βρείτε την πηγή του "καλού". (Μάρκος Αυρήλιος). Αυτό μπορώ να το πω με αρκετή σιγουριά.

Ένα εύλογο ερώτημα που ανακύπτει από τα παραπάνω είναι: «Σε τι βοηθάει τότε ο θεραπευτής;». Θα μου επιτρέψετε να σας δώσω μια εικόνα. Ο θεραπευτής με το θεραπευόμενο, είναι απλά συνοδοιπόροι, στο προσωπικό ταξίδι του δεύτερου.

Απολαμβάνουν μαζί τα «όμορφα τοπία» που συναντάνε, νοιώθει ο ένας την παρουσία του άλλου στις «απόκρημνες πλαγιές» και στα «δύσβατα φαράγγια» που βρίσκονται στη πορεία τους και χαίρονται (πιστέψτε με- μιλάω ως θεραπευτής) μαζί, όταν μετά από το «ανηφορικό μονοπάτι» βρεθούν στην «κορυφή του βουνού» κι απολαύσουν τη θέα και το ηλιοβασίλεμα. (Πάντα υπάρχουν ηλιοβασιλέματα και απέραντη θέα σε τέτοια προσωπικά ταξίδια). Είναι μια πορεία πάντως, τόσο επώδυνη όσο και καταπληκτική.

Αυτή είναι η βοήθεια που μπορεί να προσφέρει ένας θεραπευτής (ή ένας άνθρωπος),σε έναν άλλο άνθρωπο. Με άλλα λόγια, να είναι «μ'αυτόν» αλλά όχι «γι’αυτόν» στο δύσκολο αλλά υπέροχο αγώνα που κάνει ο θεραπευόμενος, για διεύρυνση της αυτογνωσίας του, για απελευθέρωση και απεξάρτηση από όλους κι από όλα τα «ξένα» και εν συνεχεία, η αυτοεξάρτηση (εξάρτηση μόνο απ’ τον εαυτό του). Τόσο απλά.

Επιπρόσθετα να πούμε ότι η αλήθεια έχει σχέση με το Ήθος και όποιος έχει Ήθος δεν λέει ότι αυτό είναι αλήθεια, χωρίς να γνωρίζει ότι είναι αλήθεια. Η αλήθεια πρέπει πάντοτε να λέγεται, όσο κι αν είναι πικρή, όσο κι αν δεν μας συμφέρει, όσο κι αν ενοχλήσει ή θυμώσει κάποιους, γιατί όποιος κρύβει την αλήθεια υποθάλπει την ανηθικότητα και την κακότητα και εξομοιώνει αυτούς που δεν έχουν Ήθος με εκείνους που έχουν Ήθος.

Κι όποιος δεν λέει την αλήθεια, πέραν των άλλων, δεν είναι ηθικός άνθρωπος (δεν το προσεγγίζω μόνο από θρησκευτικής απόψεως). Την αναφορά μου στο Ήθος την συνδέω, με τη θεραπευτική σχέση, γιατί η σχέση αυτή είναι ιδιαίτερη και βαθιά ανθρώπινη.

Θεωρώ λοιπόν ότι είναι «πρέπον» η στάση μας ως θεραπευτές, να κοσμείται από Ηθος (αυθεντικότητα, διαφάνεια, ειλικρίνεια) γιατί μόνο τότε βρίσκει ανταπόκριση ο βαθύτερος πυρήνας της ανθρώπινης υπόστασης, που είναι η ψυχή. Και η ψυχοθεραπεία, δεν είναι τίποτε άλλο, παρά το «βαθύτερο αντάμωμα των ψυχών».

Κι αν δεν είσαι αυθεντικός και διάφανος ως θεραπευτής (και ως άνθρωπος) δεν μπορείς ν’ αγγίξεις με σεβασμό και απλότητα καμία ψυχή- ούτε καν τη δική σου- και αυτό έχει ως συνέπεια να μην επιτυγχάνεται ο βαθύτερος σκοπός της ύπαρξης μας, που για μένα τουλάχιστον, είναι το «γνώθι σαυτόν». Κι ως προϋπόθεση αυτής της αναγνώρισης είναι το λεχθέν του Σωκράτη: "Εν οίδα ότι ουδέν οίδα".

Κι ένα τελευταίο, όταν δεν μιλάς στους ανθρώπους με διαφάνεια (ειλικρίνεια) σημαίνει ότι λείπει ένα σημαντικό στοιχείο στην επικοινωνία, η εμπιστοσύνη.

Όταν πρεσβεύεις (προσωπικά τάσσομαι ανεπιφύλακτα) ότι ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει εκεί που δεν «μπορεί»- κατά Καζαντζάκη- αλλά η στάση σου δείχνει ότι αμφιβάλλεις γι’ αυτό, δεν λειτουργείς ως εφαλτήριο για την υπέρβασή του και κατάκτηση της γνώσης, αλλά ως μοχλός αντίστασης στην εξέλιξή του.

Και ο άνθρωπος που εμποδίζει την ανάπτυξη του συνανθρώπου του είναι πιο φρόνιμο, να σιωπά και να μην εμπλέκεται (να αποσύρεται).

Θέλω να σας εξομολογηθώ κάτι. Η αφορμή για να γράψω αυτό το άρθρο, ήταν μια ιστορία που μου έστειλε ο φίλος μου ο Α. και μου άρεσε και σκέφτηκα να την μοιραστώ μαζί σας.

Αναρωτιόμουν πώς να τη συνδέσω με κάποιες σκέψεις μου (μου βγήκαν αυθόρμητα αυτά που ήδη διαβάσατε) και αυτό που θέλω να πω είναι ότι συνήθως οι άνθρωποι εγκλωβισμένοι στο δικό τους τρόπο σκέψης (οπτική), θεωρούν όπως προαναφέραμε, ότι και οι άλλοι πρέπει να σκέπτονται ή να αισθάνονται το ίδιο και αν δεν το κάνουν, προσπαθούν την αλήθεια τους (αυτή είναι όμως «γνώμη» δεν είναι «γνώση») να την διοχετεύσουν με μια αίσθηση όμως του τύπου: «Κοίτα τι βρήκα εγώ, πως δεν το βλέπεις καϋμένε!!» ή « Δεν καταλαβαίνεις ότι αυτό που κάνεις, δεν σε συμφέρει;».

Βεβαίως «πλανώνται πλάνην οικτράν», γιατί ο καθένας έχει τους δικούς του κώδικες και η αποκρυπτογράφηση των μηνυμάτων, είναι προσωπική υπόθεση. Αλλά αυτό προϋποθέτει γνώση και σ’ αυτήν εμπεριέχονται οι έννοιες: Αγάπη άνευ όρων, ενσυναίσθηση, ταπεινότητα, αποδοχή και ελευθερία.

Ας δούμε όμως τι μας διδάσκει η μικρή ιστορία:

Είναι απόγευμα και ο μπάρμπας από το ωραίο νησάκι του Αιγαίου έχει πάει για ψάρεμα στην αμμουδιά. Αφού ρίχνει την πετονιά ξαπλώνει προς τα πίσω στηριζόμενος στους αγκώνες του και αρχίζει να αγναντεύει περιμένοντας κάποιο τσίμπημα. Σε λίγο εμφανίζεται ένας επιχειρηματίας στην αμμουδιά που είχε πάει βόλτα για να αποβάλει λίγο από το στρες που του δημιουργούσαν οι δουλειές του.

Βλέποντας τον ψαρά να ψαρεύει τόσο νωχελικά, τον πλησιάζει και του λέει:
- Δεν κάνεις καλά, με αυτό τον τρόπο δεν θα πιάσεις ψάρια. Πρέπει να βρέξεις κώλο αν θέλεις να πιάσεις ψάρια...

- Για ποιο λόγο; τον ρωτάει ο ψαράς.
- Θα τα πουλάς και θα βγάζεις κέρδος.
- Για ποιο λόγο;
- Μετά από λίγο καιρό με τα κέρδη θα πάρεις δίχτυα ώστε να πιάνεις περισσότερα ψάρια...
- Για ποιο λόγο; λέει και πάλι ο ψαράς.
Λίγο ενοχλημένος, ο επιχειρηματίας αποκρίνεται:
- Πιάνοντας περισσότερα ψάρια θα μπορέσεις να πάρεις μία βάρκα και να βγάλεις περισσότερα χρήματα...
- Για ποιο λόγο; ξαναλέει ο ψαράς.
Έχει αρχίσει να του την δίνει του επιχειρηματία η μονότονη απάντηση του ψαρά αλλά υπομονετικά του εξηγεί:
- Με τα χρήματα θα αγοράσεις ένα μεγαλύτερο πλοίο και θα προσλάβεις ανθρώπους να σε βοηθούν!
- Για ποιο λόγο; ρωτάει και πάλι ο ψαράς.
Ο επιχειρηματίας είναι πλέον κατακόκκινος, γεμάτος θυμό!
- Μα δεν καταλαβαίνεις; Σε λίγα χρόνια θα έχεις έναν ολόκληρο στόλο από ψαράδικα, με πολλούς υπαλλήλους, που θα ψαρεύουν σε όλες τις θάλασσες του κόσμου, για λογαριασμό σου!!
- Για ποιο λόγο;
- Έτσι, θα μπορέσεις να εισάγεις την εταιρεία σου στο χρηματιστήριο. Θα θησαυρίσεις και μετά, χωρίς να σκας, το μόνο που θα έχεις να κάνεις είναι να κάθεσαι στην αμμουδιά και να βλέπεις το ηλιοβασίλεμα!!
- Γιατί, τώρα τι κάνω;...