Πόσο εμπιστευόμαστε τη διαίσθησή μας;

«Το ένστικτο μου με προειδοποιούσε να μην κάνω αυτή την επένδυση, αλλά εγώ δεν το άκουσα!!!» ή « Η διαίσθησή μου με οδηγούσε προς αυτή τη γυναίκα και όπως συνήθως δεν με απογοήτευσε!!!» και πολλές άλλες αναφορές σχετικά με αυτή τη μυστηριώδη εσωτερική δύναμη.

Κάποιοι τη λένε έκτη αίσθηση, αρκετοί ειδικό χάρισμα ευαίσθητων ανθρώπων κι άλλοι απλώς μιλούν για ένα προαίσθημα που έχουν, που άλλοτε το εμπιστεύονται κι άλλοτε το αγνοούν ή το παραβλέπουν.

Που βρίσκεται η αλήθεια όμως; Πρέπει να εμπιστευόμαστε το ένστικτο ή τη διαίσθησή μας και να προχωράμε όπως αυτό μας οδηγεί ή όλα αυτά είναι προκαταλήψεις και μυθοπλασίες για αμόρφωτους και αδαείς ή μήπως αυτό που πρέπει  μόνο να εμπιστευόμαστε  είναι η λογική και η συγκροτημένη σκέψη;

Στο θέμα αυτό μας απαντούν οι επιστήμες της ψυχολογίας και της νευροψυχολογίας, που ασχολήθηκαν τα τελευταία χρόνια επισταμένως με το ρόλο που κατέχει η διαίσθηση μέσα στο ανθρώπινο σύστημα και μας λένε ότι μπορούμε - με κάποιον τρόπο- να εμπιστευτούμε αρκετά αυτό που ονομάζουμε ένστικτο ή διαίσθηση.

Η διαίσθηση εξηγείται επιστημονικά;

Κάθε άνθρωπος εξελίσσεται με βάση τα τέσσερα τεταρτημόρια ανάπτυξής του. Αυτά είναι: Το Σωματικό, το συναισθηματικό, το διανοητικό και το πνευματικό/διαισθητικό(Π/Δ) τεταρτημόριο (Elizabeth. K. Ross, 1985).

Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του 3ου τεταρτημόριου όπου διαρκεί περίπου μέχρι την ηλικία των 6 ετών, εάν το παιδί μεγαλώσει με Αγάπη άνευ όρων και πειθαρχία και όχι τιμωρία, πράγμα πολύ δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο - αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους γονείς κατά πόσο δομημένοι και συναισθηματικά ώριμοι είναι - αποκτά ένα υπέροχο διανοητικό τεταρτημόριο. Για παράδειγμα, το σχολείο είναι πρόκληση και ευχαρίστηση και όχι απειλή. 

 Στην εφηβεία ακολουθεί φυσιολογικά η εξέλιξη του πνευματικού/διαισθητικού τεταρτημορίου. Είναι το κομμάτι που περικλείει όλη τη Γνώση. Είναι το μόνο κομμάτι που γεννιόμαστε μ’ αυτό. Το εκπληκτικό όμως είναι ότι από αυτό παίρνουμε μόνο «δώρα». Για κάθε τι που χάνεται, παίρνουμε σαν αντάλλαγμα κάτι πολύ καλλίτερο. Κι αυτό γίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας.

Επομένως, η διαίσθησή μας εξηγείται επιστημονικά και δεν ανήκει κάπου στη σφαίρα της φαντασίας ή της μεταφυσικής. Όλη αυτή η άγνοια ή - αν θέλετε - η μυθοποίηση της διαισθητικής μας ικανότητας, έχει σαν αποτέλεσμα, στο να μην λαμβάνουμε υπόψιν μας, τη σημασία της, τόσο για την εξέλιξη του εαυτού μας όσο και γενικότερα για την επίτευξη των στόχων μας. 

 H βαθιά, μη επεξεργασμένη γνώση…

Τι ορισμό  λοιπόν θα μπορούσαμε να δώσουμε  για τη διαίσθηση; Θα λέγαμε ότι είναι η βαθιά και άμεση γνώση ή με άλλα λόγια, η αδιόρατη πεποίθηση (πίστη) ότι αυτό που αισθανόμαστε είναι το σωστό (ασχέτως αν βρεθούν κάποιοι άλλοι που να έχουν αντίθετη άποψη από εμάς) και ότι πρέπει να βασιστούμε σ’ αυτή την αίσθηση και να προχωρήσουμε σε πράξη.

 Γι' αυτή τη νοητική επεξεργασία υπεύθυνο είναι το δεξιό μέρος του εγκεφάλου, το οποίο εργάζεται «στην αφάνεια» με τρόπο όμως πιο συνοπτικό, συνειρμικό, συναισθηματικό και ολιστικό ενώ το αριστερό μέρος του εγκεφάλου, εργάζεται πιο εστιασμένα, εξειδικευμένα και οργανωμένα και λειτουργεί σαν “οδηγός”, για μια δομημένη και αναλυτική σκέψη.

Σε ότι αφορά τώρα το δεξιό μέρος, ας δώσουμε μια εικόνα του πώς ακριβώς λειτουργεί. Σύμφωνα με την Ψυχαναλυτική θεωρία, ο συναισθηματικός κόσμος κάθε ανθρώπου αποτελείται από το συνειδητό, προσυνειδητό και ασυνείδητο. 

 Σε ότι αφορά το ασυνείδητό μας, στα βάθη του απωθούνται (αποθηκεύονται) βιώματα, εμπειρίες και αναμνήσεις, (αισθητηριακές και συναισθηματικές), χωρίς όμως όλες να τις έχουμε «αναγνωρίσει» ή «συμβολοποιήσει», δηλ. χωρίς να έχουν ενταχθεί στο συνειδητό μας κομμάτι. Ένα μέρος αυτών των μη επεξεργασμένων βιωμάτων καταγράφονται «παράλληλα» σε στιγμές που το συνειδητό μας είναι εστιασμένο σε κάτι άλλο. 

 Ας δώσουμε ένα παράδειγμα: Σε ένα συνέδριο κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού φαγητού, μιλάει κάποιος για ένα ενδιαφέρον θέμα με ένα συνάδελφο και έχει απορροφηθεί τελείως στη συζήτηση. Την ίδια στιγμή όμως, το δεξιό μέρος του εγκεφάλου του, εργάζεται «σιωπηλά», παρακολουθώντας και ελέγχοντας τι συμβαίνει στον περιβάλλοντα χώρο.

Λίγα μέτρα πιο πέρα από το τραπέζι που κάθεται, ακούει από ένα συνάδελφό του που μιλάει με δύο άλλους ν' αναφέρεται το όνομά του, και μετά από λίγο ακούγεται και η φράση: «Δεν είναι και ο καλλίτερος άνθρωπος που κυκλοφορεί….».

 Αυτό μπορεί να μην καταγραφεί στο συνειδητό του, αλλά στρέφει το κεφάλι του να δει ποιος είπε το όνομά του, τον κοιτάζει στιγμιαία, ακούει σε λίγο και την φράση, αλλά συνεχίζει να συνομιλεί με τον συνάδελφό του. Όλη αυτή η εμπειρία δεν καταγράφεται  όμως μέσα του σαν μια ανάμνηση που μπορεί να την ανακαλέσει, όποτε θέλει στη μνήμη του.

Τι γίνεται όμως; Απλά, αυτό το βίωμα αποθηκεύεται στο ασυνείδητό του βαθιά, με τη μορφή ασυνείδητης γνώσης, που μετά από καιρό, εάν συναντήσει αυτό τον άνθρωπο που είχε αναφέρει τ' όνομά του και τη φράση, μπορεί να τον κάνει να αισθανθεί άβολα, εχθρικά, κ.λ.π. αλλά χωρίς να ξέρει για ποιο λόγο. Δηλ. να νοιώθει αυτά τα συναισθήματα, χωρίς να μπορεί να δώσει νόημα και αξία.  

(Για να μην υπάρξει παρανόηση, το παράδειγμα, αναφέρεται στον τρόπο λειτουργίας του δεξιού μέρους του εγκεφάλου και όχι στην έννοια της διαίσθησης που έχει να κάνει με μια μορφή νοημοσύνης/ευφυΐας, όπως θα αναλύσουμε παρακάτω). 

H νοημοσύνη της διαίσθησης

Ενώ, λοιπόν, η ενσυνείδητη σκέψη εστιάζεται πάντα σε ένα πράγμα,την ίδια στιγμή οι «κεραίες» της αντίληψής μας είναι σηκωμένες για ένα σωρό πληροφορίες που αποθηκεύονται στην αποθήκη του εγκεφάλου μας.

M' άλλα λόγια, δεν γνωρίζουμε κι εμείς οι ίδιοι πόσα πολλά πράγματα ξέρουμε, ώσπου μια μέρα αυτή η γνώση εμφανίζεται με κάποιο «ερέθισμα» και μας χρησιμεύει σε κάτι. 

 H διαίσθηση λοιπόν, δεν είναι ένα μεταφυσικό φαινόμενο, αλλά μια πραγματική ικανότητα που έχει ο κάθε άνθρωπος με διαφορετικό τρόπο, όπως και η νοημοσύνη/ευφυΐα. Αποτελεί, μάλιστα, μέρος της νοημοσύνης και των υπόλοιπων γνωστικών δεξιοτήτων μας και τις υποστηρίζει.

Ας δώσουμε ένα παράδειγμα: Ένας εκπαιδευμένος και έμπειρος Ψυχολόγος, ταυτόχρονα με την εξειδικευμένη και αναλυτική διαδικασία της ψυχοθεραπείας, κάνει και μια (προσωπική) διαισθητική προσέγγιση σχεδόν χωρίς επιστημονικά δεδομένα, η οποία συμπληρώνει και πολλές φορές, διευκολύνει την άλλη. 

 H προσέγγιση αυτή- όσο κι αν φαίνεται απλοϊκή- δεν είναι καθόλου επιπόλαιη, γιατί βασίζεται στις γνώσεις που έχει συγκεντρώσει κι αποθηκεύσει τόσο από τα βιώματά του σε προσωπικό επίπεδο όσο κι από τις επαφές που είχε με τους πελάτες του (συνεδρίες) και αναφέρονται σε σκέψεις και συναισθήματα που είναι πανανθρώπινα. 

Παρ’ όλα αυτά κι αυτή ακόμη η διαισθητική προσέγγιση, πρέπει να γίνεται με προσοχή, ταπεινότητα και σεβασμό στον Άνθρωπο.

H νοημοσύνη του σώματος

Η διαίσθηση μας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό και στη «νοημοσύνη του σώματος». Πολλά ερεθίσματα που αγγίζουν και διεγείρουν τις αισθήσεις μας μεταδίδονται μέσω νεύρων που παρακάμπτουν το μέρος του εγκεφάλου στο οποίο «οικοδομείται» η συνειδητή σκέψη.

 Τα ακουστικά, οπτικά ή οσφρητικά ερεθίσματα φτάνουν απευθείας στην αμυγδαλή, το συναισθηματικό «κέντρο ελέγχου» του εγκεφάλου.

Έτσι μπορούμε να εξηγήσουμε και το πόσο έντονα μας επηρεάζουν ήχοι, εικόνες ή μυρωδιές. Μας προκαλούν συναισθήματα χωρίς να καταλαβαίνουμε για ποιο λόγο και με ποιο τρόπο.

Το ερώτημα που τίθεται είναι: «Η διαίσθησή μας δεν κάνει ποτέ λάθος; Δεν είναι παρακινδυνευμένο να της έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη;» 

Ας δούμε κάποιους λόγους που μπορούμε να την εμπιστευτούμε:

• Όταν λειτουργούμε ενστικτωδώς, για να πάρουμε μια απόφαση δεν χρειαζόμαστε να επεξεργαστούμε πολλά δεδομένα ούτε να έχουμε στη διάθεσή μας πάμπολλες πληροφορίες.

Επομένως με μια πολύ γρήγορη διαδικασία, με ελάχιστα στοιχεία και σε λίγα δευτερόλεπτα, μπορούμε π.χ. να έχουμε μια πρώτη, έστω και ασαφή άποψη για έναν άνθρωπο ή μια κατάσταση. Αυτό μας βοηθάει να επιλέξουμε τον τρόπο που θα πάρουμε μια θέση, να κρατήσουμε μια στάση, να προσεγγίσουμε κάποιους ανθρώπους ή να προστατέψουμε τ' αγαπημένα μας πρόσωπα και τον εαυτό μας.

 • H διαίσθηση είναι πάντα «εν εγρηγόρσει», μας προστατεύει όλο το εικοσιτετράωρο, ακόμα κι όταν είμαστε κουρασμένοι, εξουθενωμένοι ή όταν κάτι άλλο μας έχει αποσπάσει την προσοχή μας. Αυτή πάντα μας δίνει μια αίσθηση για το πώς είναι τα πράγματα γύρω μας, αν κάτι δεν πάει καλά, αφού μπορεί ακόμα και να μας ξυπνήσει όταν κάτι συμβαίνει που το συνειδητό μας δεν θα αντιλαμβανόταν την ώρα που κοιμόμαστε.

• H διαίσθηση καλλιεργεί τη συναισθηματική νοημοσύνη/ευφυΐα και μας κάνει κοινωνικά ευαίσθητους. Είναι αυτή που «αποκωδικοποιεί» πρώτη τη γλώσσα του σώματος ενός άλλου ανθρώπου ή τη συναισθηματική ένταση που υπάρχει σε μια κοινωνική συνδιαλλαγή και μας βοηθάει να «μελετήσουμε» τους συνανθρώπους μας καλύτερα. 

 • Ο ανθρώπινος εγκέφαλος βρίσκεται σε μια ''δίνη'' πληροφοριών και ερεθισμάτων, όπου τις περισσότερες φορές αδυνατεί ν' ανταποκριθεί σε μια αναλυτική επεξεργασία των δεδομένων και να προβεί στην καλλίτερη λήψη αποφάσεων.

Σ' αυτές τις περιπτώσεις η διαίσθηση/ένστικτο, παίζει σημαντικό ρόλο, γιατί με τη διαισθητική γνώση, εκτιμώνται και σταθμίζονται οι πληροφορίες, διαμορφώνοντας τελικά μια θέση που καλύπτει πραγματικά τις αντιλήψεις και τις ανάγκες μας 

 Ας δούμε τώρα μερικούς λόγους για να μην την εμπιστευόμαστε:

• Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της διαίσθησης είναι η παρορμητικότητα. Μ' άλλα λόγια, έχει την τάση να κάνει γενικεύσεις, να υπερεκτιμά και να βγάζει πολλές φορές αυθαίρετα συμπεράσματα, που δεν στοιχειοθετούνται επαρκώς από τα δεδομένα και τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή της. 

Τι μας λέει αυτό; Απλά ότι υπεισέρχεται στην όλη διαδικασία, μια βασική έννοια, αυτή της προκατάληψης. Σαν παράδειγμα, θα μπορούσαμε να δώσουμε, την εσφαλμένη εντύπωση που μπορεί να δημιουργηθεί για κάποιον άνθρωπο, από τον τρόπο που μιλάει, από το ντύσιμο του ή από την κοινωνική του θέση. Κρίνουμε δηλαδή το ''όλον'' από ένα μεμονωμένο στοιχείο και μάλιστα χωρίς καν να το επεξεργαστούμε. 

 Η προκατάληψη είναι ένα δύσκολο εμπόδιο σε ότι αφορά τη σωστή λήψη απόφασης για πολλά θέματα στη ζωή μας και δη στις κοινωνικές, επαγγελματικές και διαπροσωπικές μας σχέσεις. Κι όπως το έχουμε τονίσει και σε προηγούμενα άρθρα, “ Η μεγαλύτερη προκατάληψη σ' έναν άνθρωπο, είναι να πιστεύει ότι δεν είναι προκατειλημμένος''. Αυτό καλό είναι να το θυμόμαστε πάντα. 

 • Η διαίσθηση μας συνδέεται άμεσα με τη διάθεσή μας κι επηρεάζεται από αυτήν. Όταν έχουμε κέφια, ανακαλούμε χωρίς να το συνειδητοποιούμε διαφορετικό απομνημονευμένο υλικό για τη λήψη αποφάσεων από όταν είμαστε θλιμμένοι. 

Mπορεί, λοιπόν, να είμαστε υπεραισιόδοξοι για την έκβαση μιας δουλειάς όταν έχουμε κέφια και να διαισθανόμαστε την επερχόμενη καταστροφή όταν είμαστε σε κακή διάθεση και να κάνουμε λάθος και στις δύο περιπτώσεις.

 • H διαίσθησή μας δεν πετυχαίνει συνήθως όταν αναφέρεται στην αίσθηση του εαυτού μας. Κι αυτό επειδή υπεισέρχεται η έννοια της αυτοεικόνας και κατ' επέκταση της αυτοαξίας (αυτοεκτίμηση) - υψηλή ή χαμηλή - που μπορεί να είμαστε υπερβολικά αισιόδοξοι ή το αντίθετο απαισιόδοξοι, σε ότι αφορά τις ικανότητες, τις δυνατότητές και τις επιλογές μας.

Επιπλέον η διαίσθησή μας, έχει διττό χαρακτήρα. Από τη μια είναι μια ανεξάντλητη πηγή γνώσης που όμως συχνά την παραβλέπουμε  ή την αγνοούμε, με αποτέλεσμα να μην την αναπτύσσουμε και να μην την παίρνουμε τα οφέλη της κι απ' την άλλη, οι προκαταλήψεις, τα στερεότυπα, οι διαθέσεις και τα εξωτερικά ερεθίσματα, επηρεάζουν τις διαισθητικές μας ικανότητες, με συνέπεια να περιορίζεται και να υποτιμάται  η αξία τους. 

Σε όλη αυτή την κατάσταση που δημιουργείται, το χάσιμο που έχει ο εαυτός μας είναι, να μην λαμβάνει τα οφέλη που θα αποκόμιζε, όταν κάποιες φορές παραμέριζε τη λογική και τη συγκροτημένη σκέψη (πολλές φορές δημιούργημα άλλων) και εμπιστεύονταν τις βαθιές αλήθειες της διαίσθησή μας. 

 Σαν επίλογος

Όσο κι αν μας φαίνεται η διαίσθηση μεταφυσικό  φαινόμενο και εκτός λογικής, η αλήθεια είναι ότι το υλικό της το παίρνει από την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι και την τελευταία μας πνοή, μαθαίνουμε συνεχώς, αλλά αυτή η διαδικασία γίνεται τόσο βαθιά κι αθόρυβα, που δεν το συνειδητοποιούμε αμέσως - μπορεί και ποτέ, για κάποιους άλλους- χρειάζεται εσωτερική αναζήτηση και προσωπική ανάπτυξη, για να βιώσουμε αυτό το θαύμα της συνεχούς γνώσης (πνευματικό/διαισθητικό τεταρτημόριο.) 

 Τη γνώση που μας χαρίζει ο ίδιος μας ο εαυτός, την έχουμε στη διάθεσή μας ανά πάσα στιγμή - χωρίς να μπορούμε συνήθως να το εξηγήσουμε- και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που πολλοί από εμάς δεν την εμπιστεύονται και είναι τόσο επιφυλακτικοί και δύσπιστοι.

Νοιώθουμε βέβαια ότι αναδύεται κάτι αληθινό «από μέσα μας», αλλά εμείς, ούτε καν ξέραμε ότι υπήρχε (κι αυτό είναι ένα θέμα).

Το να μην γνωρίζουμε ότι γνωρίζουμε, ίσως να είναι κι ένα στοιχείο που μας φοβίζει περισσότερο από όσα γνωρίζουμε!!!

Να είστε υγιείς, χαρούμενοι κι εμπνευσμένοι!!!

Πηγή:www. Google / Η δύναμη της Διαίσθησης.